Εκδρομή
ΝΑΥΠΛΙΟ 2023

Η Πλατεία Συντάγματος, η σημαντικότερη και ιστορικότερη πλατεία του Ναυπλίου, αποτελεί το κέντρο της κάτω πόλης. Από το 1540, στα χρόνια της Πρώτης Τουρκοκρατίας, εικάζεται ότι εδώ βρισκόταν το Σαράι του Τούρκου διοικητή της Πελοποννήσου, Μόρα-πασά.

Η σημασία της πλατείας είναι ενδεικτική και από τις αλλαγές που υπέστη η ονομασία της. Τον 19ο αιώνα ήταν γνωστή ως «Πλατεία του Πλατάνου» ή απλώς «Πλάτανος», από τον πλάτανο που καταλάμβανε άλλοτε το μέσο της, κάτω από την πλούσια σκιά του οποίου αγόρευαν οι πολιτικοί άνδρες του έθνους. Το 1843 μετονομάστηκε σε «Πλατεία Λουδοβίκου», προς τιμήν του πατέρα του βασιλιά Όθωνα, Λουδοβίκου, που επισκέφθηκε τότε την πόλη. Την ίδια χρονιά, μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843, όταν οι Έλληνες ζήτησαν από τον Όθωνα την παροχή συντάγματος, μετονομάστηκε σε «Πλατεία Συντάγματος», κατόπιν «Πλατεία Στρατώνος» και «Πλατεία Βασιλέως Γεωργίου Β΄».

Σήμερα, στην πλατεία, μπορεί κανείς να δει σημαντικά ιστορικά κτίρια, όπως την ενετική Αποθήκη του Στόλου, όπου στεγάζεται σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Βουλευτικό, πρωην τζαμί του Αγά-πασά, και τέλος το άλλοτε Αλληλοδιδακτικό σχολείο, γνωστό στα νεότερα χρόνια ως «Τριανόν».

Στην Πλατεία Συντάγματος βρίσκονταν άλλοτε τα σπίτια σπουδαίων αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης, όπως του Νικηταρά και του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.

Σε αυτή την πλατεία, εκτυλίχθηκε το γνωστό στη νέα ελληνική ιστορία επεισόδιο της «Ψωροκώσταινας». Το 1826, όταν το επαναστατημένο ελληνικό έθνος είχε μεγάλη ανάγκη χρημάτων, ο δάσκαλος του Γένους Γεώργιος Γεννάδιος, εκφώνησε κάτω από τον πλάτανο ένα συγκινητικό λόγο ζητώντας από τους Ναυπλιείς να συνεισφέρουν στον έρανο για το έθνος. Ο λόγος του ήταν τόσο συγκινητικός που η πιο φτωχή γυναίκα της πόλης, η αποκαλούμενη χλευαστικά «Ψωροκώσταινα», λέγεται ότι έδωσε όλα της τα υπάρχοντα, που δεν ήταν άλλα από ένα ασημένιο δαχτυλίδι και ένα γρόσι.

Στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα η Εθνική Τράπεζα είχε χτιστεί, μετά την Απελευθέρωση της πόλης, το σπίτι της Καλλιόπης Παπαλεξοπούλου. Η Παπαλεξοπούλου, σύζυγος του δημάρχου του Ναυπλίου Σπυρίδωνος Παπαλεξόπουλου, πρωτοστάτησε στην επαναστατική κίνηση για την έξωση του βασιλιά Όθωνα από την Ελλάδα. Λέγεται μάλιστα ότι το σπίτι της υπήρξε το κέντρο όπου οργανώθηκε η Ναυπλιακή Επανάσταση, που διήρκεσε από τον Φεβρουάριο έως τον Μάρτιο του 1862. Σήμερα, μπροστά από το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας υπάρχει γλυπτό αφιερωμένο στη μνήμη της. Όσο για το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας, χρονολογείται γύρω στο 1930 και είναι έργο του αρχιτέκτονα Ζουμπουλίδη. Φέρει επιρροές από τα μυκηναϊκά μέγαρα και απηχεί μια τελευταία στροφή προς τον νεοκλασικισμό στη δεκαετία του 1930.

Το μνημείο που έμεινε γνωστό ως «Τριανόν», από την ονομασία του κινηματογράφου που στεγαζόταν εδώ, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, τόσο ως προς την αρχιτεκτονική του διαμόρφωση όσο και ως προς την ιστορία του.

Αποτελεί το παλαιότερο τζαμί που σώζεται στην πόλη και φέρει έντονες επιρροές από τη βυζαντινή ναοδομία. Χρονολογείται στα χρόνια της Πρώτης Τουρκοκρατίας, πιθανώς στο β΄ μισό του 16ου αιώνα, και είναι ίσως το μοναδικό κτίσμα που σώζεται από την περίοδο αυτή στην πόλη. Διαφέρει από το μεγάλο τζαμί της Πλατείας Συντάγματος, το Βουλευτικό, καθώς στο τελευταίο η οθωμανική αρχιτεκτονική παρουσιάζεται πλέον αποκρυσταλλωμένη.

Το παλαιό τζαμί είναι ορθογώνιο σε κάτοψη και καλύπτεται με ημισφαιρικό τρούλο. Η είσοδός του ήταν διαμορφωμένη με κιονοστήρικτη στοά, καλυπτόμενη με 3 τρουλίσκους, όμως σε μεταγενέστερη φάση, η κιονοστοιχία της στοάς τοιχίστηκε, προφανώς για να διευρυνθεί ο εσωτερικός χώρος του κτιρίου. Με την πάροδο του χρόνου, μέρος της βάσης του κτιρίου τάφηκε κάτω από το έδαφος.

Στα χρόνια της Δεύτερης Ενετοκρατίας το τζαμί προορίστηκε για τη λατρεία των Καθολικών και ταυτίζεται με σχετική ασφάλεια με τον Άγιο Αντώνιο της Πάδοβας, δωρεά του Βενετού αρχιστράτηγου Φραντσέσκο Μοροζίνι στο φραγκισκανικό τάγμα, το 1687, όταν η πόλη ανακαταλήφθηκε από τη Δημοκρατία της Βενετίας.

Από το 1828 μέχρι και τις αρχές του 1833, εδώ στεγάστηκε το Αλληλοδιδακτικό Σχολείο Αρρένων, όπου τη διδασκαλία αναλάμβαναν οι ικανότεροι μαθητές, οι «πρωτόσχολοι».

Αργότερα, στα τέλη του 19ου αιώνα, ο χώρος χρησίμευσε ως θέατρο, ενώ το 1915 έγιναν μετατροπές στο εσωτερικό του κτιρίου, που έχουν αλλοιώσει ως ένα βαθμό την αρχική του όψη.

Για αρκετά χρόνια λειτούργησε εδώ κινηματογράφος με την επωνυμία «Τριανόν», ενώ τα τελευταία χρόνια στο παλαιό τζαμί στεγάζεται το Δημοτικό Θέατρο Ναυπλίου.

Η πλατεία οφείλει το όνομά της στη μορφή που συνδέθηκε κατ` εξοχήν με την ιστορία της πόλης, τον Ιωάννη Καποδίστρια, που υπήρξε ο πρώτος Κυβερνήτης του σύγχρονου ελληνικού κράτους.

Στο χώρο περίπου που καταλαμβάνει η σημερινή πλατεία βρισκόταν ο βενετσιάνικος προμαχώνας Ντόλφιν ή Σαν Μάρκο, ο οποίος κατεδαφίστηκε το 1926 στο γενικότερο πλαίσιο της κατεδάφισης των τειχών και των προμαχώνων της κάτω πόλης. Ο ανδριάντας του Κυβερνήτη, έργο του γλύπτη Μιχαήλ Τόμπρου, τοποθετήθηκε στην πλατεία το 1932 και έχει σμιλευτεί σε μάρμαρο. Ο Καποδίστριας παριστάνεται όρθιος, με επίσημη ενδυμασία, να ακουμπά ελαφρά σε κορμό δέντρου.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας, γόνος ευγενών, γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1776. Σπούδασε ιατρική σε πανεπιστήμιο της Ιταλίας αλλά τον κέρδισε η πολιτική και η διπλωματία. Για αρκετά χρόνια πρωταγωνίστησε στη διπλωματική σκηνή της Ευρώπης, κυρίως ως υπουργός των Εξωτερικών της Ρωσίας κατά το διάστημα 1815 με 1822, βοηθώντας καίρια τον ελληνικό Αγώνα για την Ανεξαρτησία.

Τον Απριλίο του 1827 εκλέχτηκε από την Τρίτη Εθνοσυνέλευση Κυβερνήτης της Ελλάδος για επτά χρόνια και αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο, την τότε πρωτεύουσα, στις 8 Ιανουαρίου του 1828. Διακυβέρνησε το νεοσύστατο ελληνικό κράτος από την πόλη του Ναυπλίου για τρία χρόνια και οκτώ μήνες, έως τις 27 Σεπτεμβρίου του 1831, οπότε δολοφονήθηκε έξω από το ναό του Αγίου Σπυρίδωνα. Το έργο του Κυβερνήτη υπήρξε λαμπρό και δεν θεωρείται τυχαία ως ένας από τους μεγαλύτερους πολιτικούς που πέρασαν από την ιστορία της Ελλάδας.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Το κτίριο του Βουλευτικού, που βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Πλατείας Συντάγματος, κατέχει μια ξεχωριστή θέση στην ελληνική ιστορία, καθώς εδώ στεγάστηκε η Βουλή της επαναστατημένης Ελλάδας.

Χρονολογείται περί το 1730, στα χρόνια της Δεύτερης Τουρκοκρατίας της πόλης, και χτίστηκε αρχικά ως τζαμί. Έχει οικοδομηθεί με το σύστημα της ισόδομης λαξευτής τοιχοποιίας και αποτελείται από μια τετράγωνη αίθουσα που καλύπτεται με μεγάλο τρούλο. Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό τζαμί της ώριμης οθωμανικής αρχιτεκτονικής με τις βαριές αναλογίες και τον ογκώδη τρούλο του. Στα δυτικά υπήρχε αρχικά στοά με τρούλους, η οποία όμως έπεσε στις αρχές του 20ου αιώνα από σεισμό.

Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, το μεγάλο αυτό τζαμί το έχτισε ένας πλούσιος Τούρκος αγάς για να σώσει την ψυχή του, από ένα στυγερό έγκλημα που είχε διαπράξει. Ο Αγάς είχε σκοτώσει δύο νεαρούς από τη Βενετία που είχαν έρθει στο Ναύπλιο για να ψάξουν για το θησαυρό που είχε κρύψει ο πατέρας τους όταν την πόλη την κατείχαν οι Βενετοί. Ο αγάς βρήκε τον θησαυρό, βάσει του σχεδιαγράμματος που είχαν οι νεαροί, πλην όμως τους σκότωσε προκειμένου να καρπωθεί ο ίδιος τα λάφυρα. Αργότερα, νιώθοντας τύψεις για την αποτρόπαια πράξη του, λέγεται ότι έχτισε με το χρυσάφι του θησαυρού το μεγάλο τζαμί της πλατείας, που έμεινε γνωστό ως τζαμί του Αγά-πασά.

Μετά την απελευθέρωση της πόλης, στο τζαμί αυτό στέγαστηκε η Βουλή των Ελλήνων από το φθινόπωρο του 1825 έως την άνοιξη του 1826, αφού πρώτα διαμορφώθηκε κατάλληλα από τον αρχιτέκτονα Βαλλιάνο. Αυτή υπήρξε και η σπουδαιότερη χρήση του και με την ονομασία «Βουλευτικό» έχει μείνει γνωστό μέχρι σήμερα.

Όπως και άλλα σημαντικά κτίρια της πόλης, έτσι και αυτό χρησιμοποιήθηκε με την πάροδο του χρόνου για ποικίλους σκοπούς. Το 1831 λειτούργησε εδώ για μικρό διάστημα το Ελληνικό Σχολείο, ενώ το ισόγειό του χρησίμευε ως φυλακή. Την καποδιστριακή και οθωνική περίοδο του Ναυπλίου, από το 1828 έως το 1834, εδώ συνήθως δίνονταν οι δημοτικές χοροεσπερίδες. Στο Βουλευτικό έλαβε χώρα, το 1834, κατά την περίοδο της Αντιβασιλείας, η Δίκη των οπλαρχηγών της Ελληνικής Επανάστασης, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και Δημήτριου Πλαπούτα.

Σήμερα το Βουλευτικό έχει αναπαλαιωθεί υποδειγματικά από το Υπουργείο Πολιτισμού και χρησιμεύει ως συνεδριακός χώρος, όπου εκτός από συνέδρια πραγματοποιούνται και πλείστες άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Στο ισόγειο του Βουλευτικού μεταφέρθηκε πρόσφατα η Δημοτική Πινακοθήκη Ναυπλίου με ενδιαφέρουσα συλλογή έργων ζωγραφικής σύγχρονων Ελλήνων και Ελληνίδων καλλιτεχνών. Τα έργα αποτελούν δωρεές κυρίως του Ροταριανού Ομίλου Ναυπλίου και του Ναυπλιώτη Νικόλαου Καραγιάννη.

Ο ναός του Αγίου Σπυρίδωνα ανεγέρθηκε το 1702, στα χρόνια της Δεύτερης Ενετοκρατίας της πόλης, με χορηγία της Ναυπλιακής Αδελφότητας Ορθοδόξων Ελλήνων. Πρόκειται για μονόχωρο ναό με τρούλο.

Έξω από την είσοδο του Αγίου Σπυρίδωνα εκτυλίχθηκε μία από τις πιο μελανές σελίδες της νεότερης ελληνικής Ιστορίας. Εδώ, τα ξημερώματα της 27ης Σεπτεμβρίου του 1831, δολοφονήθηκε ο Ιωάννης Καποδίστριας, από τους Μανιάτες Γεώργιο και Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη. Ο Καποδίστριας πήγαινε να εκκλησιαστεί στο ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, όπως συνήθιζε να κάνει κάθε Κυριακή στην εκκλησία αυτή που ήταν αφιερωμένη στον προστάτη άγιο της γενέτειράς του Κέρκυρας. Στην είσοδο του ναού όμως του είχαν στήσει καρτέρι οι δολοφόνοι του, που αφού τον χαιρέτισαν, του επιτέθηκαν ο μεν Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης με πιστόλι, ο δε Γεώργιος Μαυρομιχάλης με μαχαίρι. Ο θάνατος του Κυβερνήτη υπήρξε ακαριαίος. Ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης καταδιώχθηκε και θανατώθηκε από το μανιασμένο πλήθος, ενώ ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης εκτελέστηκε λίγες ημέρες αργότερα.

Η συγκίνηση για τη δολοφονία του Κυβερνήτη ήταν μεγάλη. Η ταριχευμένη σορός του εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στο Κυβερνείο για αρκετές ημέρες και η κηδεία του τελέστηκε στις 18 Οκτωβρίου του 1831 με μεγαλοπρέπεια στο ναό του Αγίου Γεωργίου. Τα σπλάχνα του Κυβερνήτη τοποθετήθηκαν εντός πολυτελούς θήκης κάτω από το Ιερό Βήμα του ναού του Αγίου Σπυρίδωνα.

​Μην παραλείψεις να δεις στον τοίχο που βρίσκεται στην είσοδό της εκκλησίας και τη  γυάλινη προθήκη, η οποία υποδεικνύει το μέρος όπου σφηνώθηκε η μοιραία σφαίρα.

Στο κέντρο του πάρκου δεσπόζει ο μνημειακός έφιππος ανδριάντας του ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα δημιουργήματα της νεοελληνικής γλυπτικής, το οποίο φιλοτεχνήθηκε από τον Τήνιο γλύπτη Λάζαρο Σώχο στο Παρίσι.

Έχει κατασκευαστεί από κράμα χαλκού και είναι τοποθετημένος σε μνημειακό λίθινο βάθρο. Ο «Γέρος του Μοριά», παριστάνεται έφιππος, με το αριστερό χέρι να κρατάει τα ηνία του αλόγου και με το δεξί να δείχνει προς τα εμπρός. Το σύνολο του έργου είναι επιβλητικό και η αγέρωχη μορφή του Κολοκοτρώνη αποπνέει μνημειακότητα.

Το χρηματικό ποσό για την αγορά του ανδριάντα ήταν ιδιαίτερα υψηλό και χρειάστηκε να γίνει πανελλήνιος έρανος για τη συγκέντρωσή του. Το 1894 το άγαλμα χυτεύτηκε στο χυτήριο Τιεμπό των Παρισίων και το 1895 μεταφέρθηκε στην Ελλάδα. Το βάθρο, δωρεά του εφέτη Νικόλαου Κωτσάκη, σχεδιάστηκε στο Παρίσι από τους αδελφούς Τιερό και κατασκευάστηκε το 1900 στην Αθήνα στο μαρμαρογλυφείο του Ιωάννη Χαλδούπη. Τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα έγιναν το 1901. Όμοιος ανδριάντας, έργο του ίδιου γλύπτη, υπάρχει και στην Αθήνα, μπροστά από το κτίριο της Παλαιάς Βουλής.

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, μία από τις πιο σημαντικές φυσιογνωμίες του Αγώνα της Απελευθέρωσης της Ελλάδας από τους Τούρκους, έζησε αρκετά χρόνια στο Ναύπλιο, όπως και άλλοι γνωστοί οπλαρχηγοί. Μάλιστα, του είχε παραχωρηθεί σπίτι στην Πλατεία Συντάγματος, καθώς και κτήματα στην είσοδο της πόλης στη σημερινή οδό Άργους, μαζί με το εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων που σώζεται μέχρι σήμερα.